Rozmowa kwalifikacyjna to jeden z najważniejszych etapów procesu rekrutacji. Dlatego rekruterzy szukają nowych, skutecznych metod selekcji kandydatów pamiętając o tym, że rynek pracy podlega ciągłym zmianom. O co warto pytać w dzisiejszej sytuacji na rynku pracy, a o co niekoniecznie? Których pytań zadawać nie wolno?

Rodzaje pytań na rozmowach rekrutacyjnych - standardowe, sprawdzające i behawioralne

To podstawowy podział pytań stosowanych przez rekruterów. W pierwszym przypadku są to pytania standardowe, których kandydaci  się spodziewają i są na nie dobrze przygotowani. Najczęściej zadaje się je na początku rozmowy, gdyż pomaga to rozluźnić atmosferę i napięcie u kandydata. Już te pozornie banalne pytania mogą przynieść nam sporo cennych informacji.

• Pytania standardowe

W ramach tej pierwszej części rozmowy warto zapytać np. o to, co skłoniło kandydata do aplikowania na to konkretne stanowisko lub właśnie do naszej firmy. Odpowiedź na to pytanie pozwoli sprawdzić, ile kandydat o nas wie oraz na ile przygotował się do rozmowy. Warto również zapytać o motywację do pracy. W tym przypadku odpowiedź bardzo często przynosi nie tylko informację o samych motywach, ale także o tym, czy jest szansa, by kandydata zatrzymać w naszej organizacji na dłużej i na jakich warunkach.

• Pytania sprawdzające

Przy pytaniach sprawdzających, tych bardziej szczegółowych, naszym celem jest przede wszystkim poznanie historii zawodowej kandydata i jego dotychczasowego doświadczenia. Mają one też za zadanie ustalić, na ile wybór jego osoby będzie wartościowy dla naszej firmy.

• Pytania behawioralne

Pytania behawioralne to jest najlepsze źródło wiedzy o  kandydacie. To one skłaniają go do opisu własnych zachowań i to nie tylko w sytuacjach zawodowych.

Przykładowe pytania, które możesz zadać kandydatowi do pracy

Przykłady pytań sprawdzających i behawioralnych to dla przykładu:

1. Czy wolisz prace w zespole czy pracę indywidualną i dlaczego?
2. Co było twoim największym wzywaniem / sukcesem w całej Twojej karierze zawodowej?
3. Jak opiszesz swój styl pracy?
4. Opisz projekt, który został przez Ciebie wymyślony/zainicjowany w całości?

To są kluczowe pytania, bo pomagają określić profil naszego kandydata i przewidzieć, jak będzie się zachowywał w nowym miejscu pracy. Tutaj też może się kryć najwięcej pułapek, w które może wpaść rekruter i na które powinien być szczególnie wyczulony aplikujący.

Pytania nietypowe i zaskakujące

Do tego rodzaju pytań zaliczyć można pytania o oczekiwania finansowe, czy o to, gdzie rozmówca widzi siebie za parę lat oraz o jego wady i zalety. Pytania te mają za zadanie sprawdzić asertywność ale też oczekiwania kandydata. Wielu ludzi wciąż odczuwa dyskomfort podczas mówienia o pieniądzach, czy oczekiwaniach dotyczących własnej kariery. Tymczasem przede wszystkim na stanowiskach kierowniczych pewność siebie stanowi dodatkowy atut – warto więc uwzględnić ją podczas rekrutacji potencjalnych kierowników i menedżerów.

Czasem rekruterzy idą o krok dalej i zadają pytania, które mogą być dla kandydata  szokiem. Stosuje się je często w branży kreatywnej, gdzie gotowość na nietypowe sytuacje i sypanie pomysłami jak z rękawa stanowią pożądane i  bardzo ważne cechy kandydata. Jednym ze znanych pytań tego typu jest pytanie o to, z jakim zwierzęciem kandydat się utożsamia i dlaczego. Ma ono za zadanie określić jego charakter oraz pokazać, jak reaguje na niespodziewane sytuacje.

Inne zaskakujące pytania  to np.: Kto jest twoim autorytetem i dlaczego? Wymień siedem zastosowań spinacza biurowego. Oceń mnie jako rekrutera w skali od jeden do dziesięciu i uzasadnij swoją ocenę.

Te pytania mają swój sens. Większość osób wie, że za pomocą spinacza można spinać kartki, ale już nie dla każdy wpadnie na pomysł, że można na nim zawiesić bombki na choinkę. Pamiętajmy, że w trakcie rozmowy kandydat również wyrabia sobie opinię o rekruterze, ale czy wystarczy mu szczerości i odwagi, by tę opinię wyrazić? Może mieć z tym problem i wtedy rodzi się pytanie, czy w przyszłości taki pracownik będzie potrafił podejmować szczere choć nie koniecznie popularne działania.

Takie pytania bardzo wiele mówią o osobie, z którą rozmawiamy i są świetną okazją do sprawdzenia mniej oczywistych cech kandydata. Dlatego bardzo ważne jest by zastanowić się, jakich cech szukamy i jakie niestandardowe pytania mogą te cechy sprawdzić.

Czego nie wolno, czyli jakich pytań nie zadawać kandydatowi

Rozmowa kwalifikacyjna musi przebiegać w zgodzie z panującym prawem i w atmosferze komfortu dla obu stron. Wydaje się to oczywiste, ale liczne przypadki naruszania granic pokazują, iż wcale tak nie jest.

Rekruter nie może pytać o nic, co może spowodować ewentualną dyskryminację w zatrudnieniu. Dokładnie te ograniczenia precyzuje RODO i Kodeks Pracy. Zgodnie z aktualnymi zapisami zakres danych, które możemy pobierać od kandydata to jego imię, nazwisko, adres, data urodzenia, wykształcenie i przebieg dotychczasowego zatrudnienia. Do pytań całkowicie zakazanych zalicza się choćby to zadawane często kobietom o aktualne bądź planowane macierzyństwo. Nie możemy również pytać o stan zdrowia, wyznanie, poglądy, preferencje seksualne, nałogi czy przynależność do organizacji związkowych.

Kontrowersje budzi  również pytanie o niekaralność i towarzyszące mu często domaganie się zaświadczenia potwierdzającego ten fakt. W tym przypadku wszystko zależy od stanowiska, którego dotyczy rekrutacja. Jeśli kandydat stara się o posadę w służbach i wyraża zgodę na przetwarzanie takich danych, potencjalny pracodawca jak najbardziej ma prawo żądać od niego zaświadczenia o niekaralności. Wymóg niekaralności pracodawcy stawiają czasem również kandydatom na mniej oczywiste stanowiska – np. członków zarządu czy rad nadzorczych, doradców finansowych czy przedstawicieli handlowych.

Sytuacje nietypowe podczas rozmowy

Jeden z branżowych portali opisał kobietę, która na studiach pracowała jako modelka i kilka razy odrzucono jej kandydaturę za nieodpowiedni kolor włosów. Kobieta nie była pewna czy nie jest  to przypadek dyskryminacji ze względu na cechy wyglądu. Warto wiedzieć, że w pewnych przypadkach pracodawca ma prawo określić wymagania co do stanowiska, takie jak np. płeć lub inne cechy. Podobnie rzecz ma się z niektórymi rodzajami pytań, mogącymi się pojawić podczas rozmowy kwalifikacyjnej. Czasem są one uzasadnione rodzajem pracy lub warunkami jej wykonywania. Dla przykładu, jeśli chodzi o pytania o zdrowie, kiedy praca jest obwarowana szczególnie trudnymi warunkami lub gdy wymaga od kandydata specyficznych predyspozycji trzeba o to zapytać. W innym przypadku możemy mieć do czynienia z dyskryminacją.

Gdy zadamy niewłaściwe pytanie kandydat ma prawo zwrócić nam uwagę, że nasze pytanie jest niestosowne lub wprost łamie prawo. Oczywiście warto zachować zimną krew i spokojnie przedstawić swój punkt widzenia.

Doświadczeni rekruterzy dostosowują pytania do przebiegu rozmowy i parametrów jakie chcą zweryfikować. Każdy musi się odpowiednio dobrze przygotować do procesu rekrutacji i rozmowy z kandydatem by móc zweryfikować czy dana osoba będzie odpowiednia do roli i spełni nasze oczekiwania.