Nikt nie lubi słyszeć pod swoim adresem słów krytyki, zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym. Pracując na co dzień z innymi ludźmi, często jesteśmy narażeni na ocenę naszego zachowania oraz osiąganych wyników. Jednak szczególnie w miejscu pracy krytyka powinna być odbierana profesjonalnie. Ale czy nie jest tak - łatwiej powiedzieć, niż zrobić? Bo przecież każda krytyka jest skierowana przeciwko nam, prawda?

Dlaczego krytyka tak bardzo boli?
Krytyka zwykle idzie w parze z silnymi emocjami i jakkolwiek byśmy próbowali oswoić krytykę, nazywając taki przekaz feedbackiem, informacją rozwojową, konstruktywną oceną, cenną opinią to nasze ego jest zbyt czujne, by przyjąć z pokorą negatywny sąd na nasz temat. Krytyka po prostu boli i to nie jest metafora. Czujemy się atakowani, zwłaszcza gdy krytyka wyrażana jest niewłaściwie, np. przed zgromadzonym zespołem. Typową reakcją jest złość lub stosowanie mechanizmów obronnych. Dlaczego tak się dzieje? Gdy nasze ego jest zagrożone, organizm aktywuje różne mechanizmy obronne. Zasadniczo każda osoba ma głębokie pragnienie uznania, poczucia własnej wartości i akceptacji w grupie. Oddzielenie się od siebie jako osoby i własnego zachowania jest niezwykle trudne. I zrozumiałe jest, że zaprzeczamy, szukamy usprawiedliwienia, manipulujemy kontekstem sytuacyjnym. Chociaż ma to swoje pewne dobre strony - w ten sposób dokonujemy selekcji otrzymanych informacji - to niestety, budowanie oporu przed przyjmowaniem krytyki przychodzi nam zbyt łatwo. Ale jest też dobra wiadomość: można się nauczyć umiejętności krytycznych.

Krok 1: Zachowaj spokój i słuchaj
Najpierw wysłuchaj krytyki. Pamiętaj, że silne emocje mogą przysłonić Ci prawdziwy obraz sytuacji. Zachowaj spokój i zanim odeprzesz atak, weź głębszy oddech, a następnie powoli wydychaj powietrze. Możesz też w myślach policzyć do 10.To oczyszcza myśli i redukuje objawy stresu. W ten sposób dasz sobie czas na weryfikację i modyfikację swojej wypowiedzi. Nawet kilka sekund powinno pomóc, aby złagodzić jej ton oraz przeformułować treść. Ponadto, nie powinieneś w żaden sposób przerywać krytyki w środku zdania, ani bezpośrednio zaczynać od uzasadnień.

Powstrzymaj się też od okazywania zniecierpliwienia czy zdenerwowania. Staraj się patrzeć na swojego rozmówcę tak, jak w sytuacji zwykłej rozmowy. Jeśli będziesz nieustannie tupał nogą, poruszał stopą, przebierał palcami, czy przewracał oczami – pokażesz rozmówcy, że jego wypowiedź Cię irytuje oraz że nie starasz się współpracować. Przyjmij postawę otwartą. Jeśli siedzisz – nachyl się delikatnie w stronę rozmówcy, pokazując, że jesteś zainteresowany jego wypowiedzią.

Krok 2: Zapytaj
Jeśli Twój rozmówca używa uogólnień, takich jak „zawsze” lub „nigdy”, pamiętaj, że masz prawo oczekiwać bardziej konkretnych przykładów Twoich uchybień, błędów. Na krytykę w postaci „Ty nigdy nie wykonujesz swoich obowiązków poprawnie”, „Nigdy nie dotrzymujesz terminów”, poproś o sprecyzowanie: „Kiedy ostatnio nie wykonałem swojego zadania poprawnie?” , „Którego z wykonywanych zadań nie wykonałem poprawnie?” albo „Jakich projektów nie oddałem w terminie?”. Dopytuj. Pokaż, że zależy Ci na rzetelnych wskazówkach oraz przytoczeniu konkretnych przykładów, na podstawie których Twój rozmówca formułuje krytykę. Możesz używać zwrotów takich jak: "Czy dobrze zrozumiałem, że miałeś na myśli...?" W ten sposób okażesz szacunek drugiej osobie, podkreślisz, że aktywnie słuchasz jej wypowiedzi, jak również dzięki temu będziesz mógł dowiedzieć się więcej szczegółów. Ponadto ta technika eliminuje możliwe nieporozumienia, a zarzuty stają się bardziej konkretne – dowiadujesz się do czego odnosi się krytyka, co dokładnie powinieneś zmienić? Wówczas staje się konstruktywną krytyką, którą powinieneś postrzegać jako szansę, a nie porażkę.

To także ułatwia następny krok...

Krok 3: Postaw się na miejscu krytyków

Pamiętaj, że osoba, która cię krytykuje, również jest w kłopotliwej sytuacji. Często wchodzi w rozmowę z tobą pod wpływem impulsu, nie ma przemyślanych zdań, ma kłopoty z trafnością oceny wydarzeń, które dotyczą twojej osoby. Coś się jej nie podoba, ale nie wie, jak to zwerbalizować/sformułować, aby cię nie urazić. Poza tym łatwiej jest powiedzieć, że po prostu coś nam się nie podoba, trudniej uzasadnić, wskazać konkretne zarzuty, a jeszcze trudniej zaproponować rozwiązania.

Co prawda nie mamy pełnego wpływu na przebieg takiej rozmowy, ale mimo to możemy dowiedzieć się czegoś ważnego, nawet jeśli rozmówca używa generalizacji i silnych emocjonalnych określeń. Pod warunkiem, że pokażemy mu naszą otwartość na informację zwrotną, spróbujemy pomóc „recenzentowi” wyodrębnić zastrzeżenia, wspólnie z rozmówcą przeanalizujemy krytycznie omawiane sytuacje.

Możesz powiedzieć: "Z perspektywy, nie uważałem tego ..." lub "Jeśli spojrzę na to z twojego punktu widzenia, to mogę to zrozumieć."  To wcale nie znaczy, że rozmowa się skończyła. Ale to sygnalizuje krytykowi twoje zrozumienie i twoją gotowość do współpracy, torując drogę konstruktywnej, swobodnej rozmowie. W tym można również sformułować swoją opinię. W końcu nie jest zabronione sprzeczać się z krytyką.

Jeśli natomiast przyjmiemy postawę zamknięcia, swoim zachowaniem okażemy lekceważenie, dorzucimy arogancję, ironię albo kontrkrytykę (np. „to co mówisz jest bez sensu, to bzdury, wcale tak nie jest”), stracimy szansę dowiedzenia się czegoś wartościowego, choć przekazanego w mało profesjonalny sposób.

Kiedy rozmowa dobiegnie końca, spokojnym tonem głosu powinieneś podziękować swojemu rozmówcy za otrzymane wskazówki. Okażesz w ten sposób wysoką kulturę osobistą i dasz się zapamiętać, jako pracownik, który aktywnie słucha oraz wyciąga wnioski.

Krok 4: Ćwicz umiejętności krytyczne
Zastanów się: Czy krytyk naprawdę ma rację? Czy możesz obalić krytykę faktami? Co w tej krytyce mogło być ziarnkiem prawdy ? Albo – jeżeli nie zgadzasz się ze słowami krytyki - dlaczego uważasz krytykę za błędną i jak najlepiej wytłumaczyć to krytykowi?

Skup swoją uwagę na jednej rzeczy, którą rzeczywiście mógłbyś zmienić na lepsze. Następnie, w ciszy i spokoju zastanów się, co następnym razem mógłbyś poprawić, zrobić inaczej, lepiej. Przełożony na pewno doceni to, że bierzesz pod uwagę usłyszaną krytykę.

W końcu możemy stać się naprawdę krytyczni, jeśli rozwiniemy poczucie własnej wartości. Musimy być świadomi naszych umiejętności.  Aby jednak móc się rozwijać w danej dziedzinie, niezbędna jest również świadomość tego, co jeszcze wymaga dopracowania czy wzbogacenia. Potrzebne są nam informacje o tym, jakie w danym momencie mamy braki, aby zdiagnozować to, co wymaga zmiany i ulepszenia.

Krytyka może być trudna do przyjęcia, gdyż często jest dla nas zaskoczeniem. Dlatego ważne jest przede wszystkim nasze nastawienie, z jakim ją odbieramy. Pamiętaj, że Twój rozmówca wcale nie musi mieć złych zamiarów w stosunku do Ciebie. Nie zakładaj z góry, że jest to atak i próba udowodnienia Ci niekompetencji, braku wiedzy, czy wytknięcia błędów. Potraktuj to jako informację zwrotną, wskazówkę do działania i dalszego rozwoju.